در این کارگاه تخصصی که به همت پژوهشکده هنر فرهنگستان هنر به عنوان سومین پیش نشست همایش ملی «نظریه‌های تاریخ‌نگاری و هنر ایران» برگزار شد، امیرحسین حاتمی، عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین، به سخنرانی پرداخت. موضوع اصلی سخنرانی او تذکره‌نگاری به عنوان رویکردی پروسوپوگرافیک به تاریخ‌نگاری هنر ایرانی بود.

 سخنران در ابتدا به توضیح مفهوم پروسوپوگرافی پرداخت و بیان کرد که پژوهشگران توافق دارند که از نظر مفهومی، پروسوپوگرافی به عنوان یک روش تاریخی، بر ویژگی‌های بیرونی مشابه و متفاوت گروهی از افراد متعلق به یک جمعی خاص و همچنین روند زندگی آنها تمرکز دارد. بیوگرافی جمعی، توصیف ویژگی‌های بیرونی یک گروه جمعیتی است که محقق تشخیص داده است که دارای وجه مشترکی مانند حرفه، خاستگاه اجتماعی، خاستگاه جغرافیایی و غیره است.

او در ادامه توضیح داد که مشابه همین رویکرد را در تاریخ‌نگاری اسلامی داریم که به طبقات نگاری مشهور است. از نظر تاریخ‌نگاری اسلامی، طبقات، یک شیوه تنظیم مطالب و به طور خاص زندگینامـه‌هایی اسـت کـه در آن افراد بر اساس اشتراک در معیارهای زمـانی، مکـانی، اعتقـادی، علمـی، حرفـه‌ای (صـنفی)، ویژگیهـای جسمی یا شخصیتی و... دسته‌بندی می‌شوند. این عناصر را می‌توان در سه عنـوان زمـان، مکـان و موضـوع قرار داد.

پس از توضیح این دو مفهوم، حاتمی نتیجه گرفت که تذکره‌نگاری نیز کاملاً با این دو مفهوم مرتبط است،که تذکره‌ها نیز دقیقاً شرح حال و زندگی جمعیِ گروهی است که دارای حرفه، خواستگاه یا مهارت مشترکی هستند. مثل تذکره‌الفقها، تذکره‌العلما، تذکره‌المعتزله، و تذکره‌الذکره الشعرا،از این منظر تذکره‌نگاری دارای رویکردی پروسوپوگرافیک است..

بخش پایانی کارگاه به این اختصاص داشت که بخش عظیمی از تاریخ هنر ایران در قالب تذکره‌نگاری جلوه کرده است. در واقع از حدود قرن هفتم به بعد تذکره‌نگاری در زبان فارسی بیشتر به تاریخ هنراختصاص یافت و تعداد بیشماری تذکره‌الشعرا نوشته شد. همچنین شاهد نگارش آثاری مثل تذکره‌الخطاطین هستیم. در اینجا چند مورد از آثار با عنوان تذکره‌الخطاطین به منزله نمونه ذکر شد مثل تذکره‌الخطاطین راجی بخارایی و تذکره‌الخطاطین سنگلاخ خراسانی.

در پایان به پرسش‌های حاضرین پاسخ داده شد.