به گزارش روابط‌ عمومی پژوهشکده هنر، نشست تخصصی «کنکاشی در گستره مفهومی پرفورمنس» به همت پژوهشکده هنر فرهنگستان هنر روز سه شنبه دهم مهرماه 1403،ساعت 14 الی 16 برگزار شد.

مجید پروانه‌پور، مدیر نشست و مدیر گروه نظریه و نقد هنر پژوهشکده هنر، ضمن خوش‌آمد‌گویی به میهمانان و معرفی سخنران، در خصوص برنامه‌ها و نشست‌های علمی گروه نظریه و نقد هنر پژوهشکده توضیح مختصری ارائه کرد و گفت: «این گروه در زمینه های مختلفی مشغول طرح رئوس و مباحث و سرفصل‌هایی است، از جمله در حوزه هنرهای نمایشی و هنرهای مرتبط با این حوزه. یکی از کارهایی که در دستور کار گروه نظریه و نقد هنر و طبعاً پژوهشکده هنر قرار دارد، تدقیق مفاهیم نظری و عملی است که در حوزه های مرتبط با هنر با آنها مواجه هستیم. از جمله این مفاهیم، یکی نیز مفهوم «پرفورمنس» است که گرچه طی سال‌های اخیر مطالبی در مجلات و نشریات در این باره خوانده‌ایم به نظر می‌رسد که تصور غالب از این مفهوم، تصوری چندان دقیق و منطبق با آنچه که در سطح جهانی رواج دارد، نیست. از این بابت از آقای دکتر شهاب پازوکی درخواست کردیم با توجه به اینکه در سال‌های اخیر بر مباحث حوزه نمایشی و بویژه مفهوم «پرفورمنس» متمرکز بوده‌اند، درخصوص جوانب این مفهوم و کارکردهایش در نشست حاضر سخنرانی کنند.

سپس شهاب پازوکی، عضو هیئت علمی و مدیر گروه تاریخ هنر پژوهشکده هنر، سخنرانی خود را با پرسش «پرفورمنس چیست؟» و «نظریه پرفورمنس چه کارکردهایی دارد؟» آغاز کرد و در ادامه به منظور پاسخ‌گویی به این پرسش‌ها با نگاهی تاریخی، تحلیلی و تبارشناختی به شکل‌گیری مفهوم «پرفورمنس» در برخی از حوز‌ه‌های دانش و واکاوی کارکردهای نظریه پرفورمنس از خلال مباحث رشته‌ای به این مفهوم، پرداخت.

پازوکی در ادامه گفت: پرفورمنس نسبتی با سنت تئاتر غربی ندارد و برآمده از آن نیست. تئاتر، مقوله ابژه‌محور و فعالیتی عینی است که براساس ویژگی‌هایی قابل دسته‌بندی است و بر اساس موازین مشخصی قابل نقد است، در صورتی که پرفورمنس، مقوله سوبژکتیو و مجموعه‌ای از مفاهیم کم و بیش مرتبط با خاستگا‌ه‌ها و تبارهای متعدد رشته‌ای است.

این پژوهشگر در ادامه «پرفورمنس» را به مثابه شیوه ای از تفکر دانست و گفت: این شیوه تفکر، پس از جنگ جهانی دوم در غرب آغاز شد و ترکیبی از مطالعات دانشمندان علوم اجتماعی و فعالیت‌های فرهنگی هنرمندان، فعالان سیاسی و دگراندیشان است و زمینه شکل‌گیری این شیوه، دغذغه بازسازی پس از جنگ و استقرار مجدد و تقویت نظم دموکراتیک در برابر حکومتهای دخیل در جنگ بوده است؛ گرایش‌های فکری که در زمینه تحلیل رفتارهای روزمره، تشریفات و آیین‌های سنتی و شیو‌ه‌های تعامل مردم عادی، شکل گرفته است و  گرایش‌هایی که روال‌های هنری، ایده‌ها و مفاهیم هنر عالی را به چالش کشیده و به دنبال رهاسازی تفکر و آفرینش از سنت‌های پیشین بوده است، این شیوه تفکر محصول تقابل‌های نوین در برابر محدودیت‌های ساختارهای اجتماعی و اقتصادی حاکم و سلسله‌مراتب‌های خشن سرمایه‌داری بوده است.

در ادامه پازوکی به تبیین مفهوم پرفورمنس در حوزه‌های دانش جامعه‌شناسی، قوم‌نگاری، جغرافیای فرهنگی، حقوق و مطالعات دینی پرداخت و درباره شکل‌گیری نخستین مفاهیم پرفورمنس در دانش‌های زیرمجموعه علوم اجتماعی مانند جامعه‌شناسی مکتب شیکاگو و نظریات اروین گافمن و پژوهش‌های علوم اجتماعی دانشگاه بیرمنگام اشاره کرد.

 در پایان این پژوهشگر به کارکرد نظریه پرفورمنس پرداخت و گفت: نظریه پرفورمنس یک استراتژی ذهنی و یک شیوه تفکر است. نظریه پرفورمنس با بهره‌گیری از اصطلاحاتی نظیر تئاتر، نمایش، آیین و تشریفات به گونه‌ای درباره امور می‌اندیشد که گویی این امور پرفورمنس هستند و بر این اساس، آنها را تحلیل می‌کند. بهره‌گیری از مفاهیم پرفورمنس به عنوان روش‌های شناخت دیگر موارد، روشی برای قاب‌بندی موضوعات مطالعه و تلقی آن موضوعات به مثابه پرفورمنس است. نظریه پرفورمنس تسهیل‌ کننده نوع جدیدی از تفکر در مورد موضوعات  است و توضیح نحوه عملکرد کنش‌های متقابل از طریق قیاس با تئاتر، یا آیین، یا مراسم یا بازی و نیز تحلیل فرایند عمل تماشا را شامل می‌شود.

    بخش پایانی این نشست به بحث و تبادل نظر با حاضران و پاسخ‌گویی به پرسش‌های شرکت‌کنندگان اختصاص داشت.